Hoe kan de zorgsector haar CO2e voetafdruk verkleinen?
Duurzaamheid is een uitdaging in elke sector, maar de gezondheidszorg heeft een bijzonder grote impact op het milieu. Deze sector is in Nederland verantwoordelijk voor:
● 7% van de landelijke CO2e-voetafdruk
● 4% van het afval
● 13% van het grondstofgebruik van metalen en mineralen
Deze impact heeft een paradoxaal effect: klimaatverandering leidt bijvoorbeeld tot meer extreme weersomstandigheden, zoals hittegolven en stormen, wat weer resulteert in een toename van het aantal patiënten. Dit maakt het des te urgenter om de CO2e-uitstoot van de zorgsector terug te dringen. Maar waar komt deze uitstoot vandaan, en hoe kunnen zorginstellingen precies verduurzamen? In deze blog geven we antwoord op de volgende vragen:
1. Wat zijn de grootste CO2e-emissies binnen de zorgsector in scope 1, 2 en 3?
2. Wat zijn goede CO2e reductiemogelijkheden in de zorgsector?
3. Welke ondersteuning is beschikbaar bij CO2e-rapportage en -reductie?
Wat zijn de grootste CO2e-emissies binnen de zorgsector in scope 1, 2 en 3?
Om de uitstoot van broeikasgassen (CO2e) effectief te verminderen, moeten we eerst inzicht krijgen in waar deze emissies vandaan komen, of in andere woorden: de CO2e-voetafdruk in kaart brengen. Het internationaal erkende Greenhouse Gas (GHG) Protocol verdeelt emissies in drie categorieën: scope 1, 2 en 3. Binnen deze scopes zijn er verschillende ‘uitstoot’ categorieën, waarvan het per sector en bedrijf verschilt welke het meest relevant zijn.
De zorgsector is divers en bestaat uit uiteenlopende organisaties, elk met hun eigen bronnen van CO2e-uitstoot. Een recente studie naar de carbon footprint van het Erasmus MC geeft wel een goed beeld van de algemene uitdagingen in deze sector.
Scope 1: directe emissies (5%)
Dit omvat alle uitstoot die direct afkomstig is van processen binnen zorginstellingen. Denk hierbij aan de verbranding van gas in de boiler voor de verwarming van het ziekenhuis. Maar ook bijvoorbeeld de uitstoot van ambulancevoertuigen en het gebruik van anesthesiegassen tijdens de operatie.
Scope 2: indirecte emissies door ingekochte energie (23%)
De uitstoot in scope 2 bestaat uit emissies die op een indirecte manier zijn vrijgekomen, door als zorginstelling elektriciteit, warmte en koeling in te kopen. Deze emissies stoot de organisatie dus niet zelf uit, maar zijn al eerder uitgestoten bij de producent van deze energie. Onder deze scope valt bijvoorbeeld de ingekochte elektriciteit voor verlichting en medische apparatuur.
Scope 3: overige indirecte emissies (72%)
Scope 3 is de meest complexe en grootste bron van uitstoot voor zorginstellingen. Net als bij scope 2 gaat het om indirecte emissies, maar in dit geval niet van ingekochte energie, maar van alle andere producten en activiteiten in de waardeketen. Deze emissies kunnen zowel upstream als downstream plaatsvinden.
Neem bijvoorbeeld het gebruik van medicijnen: zowel tijdens de productie als bij de afvalverwerking van deze producten komt veel CO₂e vrij. Meer dan 41% van de scope 3-uitstoot is dan ook gerelateerd aan medicijnen. Maar ook andere factoren worden meegerekend, zoals het reisgedrag van werknemers en de fondsen waarin pensioenen worden geïnvesteerd.
Door de complexiteit en omvang van scope 3 is het voor veel zorginstellingen een uitdaging om deze uitstoot nauwkeurig te meten en effectief te reduceren.
Wat zijn goede CO2e reductiemogelijkheden in de zorgsector?
Net als de zorgsector breed en divers is, zijn ook de mogelijkheden om CO₂e-uitstoot te verminderen veelzijdig. Scope 2-emissies kunnen bijvoorbeeld aanzienlijk worden verlaagd door over te stappen op groene stroom en door gebouwen beter te isoleren.
De grootste winst is echter te behalen binnen scope 3. Neem bijvoorbeeld de operatiekamer, een van de meest vervuilende onderdelen van een ziekenhuis, waar nog grote besparingsmogelijkheden zijn. Oplossingen zijn onder meer het gebruik van herbruikbare en wasbare medische materialen (circulariteit) en het optimaliseren van protocollen om efficiënter met middelen om te gaan. Daarnaast kan het verbruik van medische hulpmiddelen en medicijnen verder worden geoptimaliseerd door patiënten te stimuleren om ongebruikte medicijnen in te leveren.
Ook buiten de directe zorg voor patiënten zijn er veel verduurzamingskansen. Het verduurzamen van voedselvoorziening, het verminderen van afval en het stimuleren van duurzamer reisgedrag onder personeel en patiënten dragen allemaal bij aan een lagere CO₂e-uitstoot. Daarnaast kunnen zorginstellingen hun impact vergroten door duurzame keuzes in de hele waardeketen te stimuleren, bijvoorbeeld door strengere duurzaamheidscriteria te hanteren bij de inkoop van materialen en door te investeren in verantwoorde pensioenfondsen.
Welke ondersteuning is beschikbaar bij CO2e-rapportage en -reductie?
Het verduurzamen van de zorgsector is een uitdaging, maar zeker niet onmogelijk. Bovendien hoeven organisaties het wiel niet opnieuw uit te vinden. Door gebruik te maken van bestaande initiatieven en methodes kunnen zorginstellingen efficiënt en effectief verduurzamen. Zo is er de Green Deal Duurzame Zorg 3.0: een waardevol samenwerkingsverband vanuit de overheid dat zorginstellingen ondersteunt bij het stellen van duurzame doelen, zoals het verminderen van grondstoffengebruik en het vergroten van bewustwording.
Ook op het gebied van CO₂e is er veel mogelijk, bijvoorbeeld CO₂e-reductie en certificering. ImpactNow biedt ondersteuning in zowel:
- het verkrijgen van inzicht in de CO₂e-emissies;
- het opstellen van een concreet reductieplan;
- als in ondersteuning bij certifcering
Ook aan de slag? neem contact op
Koen Sluys – duurzaamheidsadviseur